TAŞLAR YERİNE OTURUYOR – 5
Moderatörlüğünü Tarih Koordinatörümüz Prof. Dr. Uygur KOCABAŞOĞLU’nun yaptığı Şap Ticaretinden Tuz Ticaretine başlıklı söyleşi 1 Mart 2014’te Kültürpark Gençlik Tiyatrosunda gerçekleştirildi.
Harita ve fotoğraflarla desteklediği sunumunda Arıkan, ilk çağlarda geniş bir kolonizasyon hareketinin merkezi konumunda olan Foça’nın, son yapılan araştırmalara göre daha büyük bir alanı kapsadığını söyledi.
Arıkan Ortaçağlarda buradaki şap madenlerinin Cenevizlilere iltizama verilmesinin yörenin tarihine yepyeni ufuklar açtığını söyledi. Kentin yaklaşık 20 kilometre uzağında Yeni Foça adıyla kurulan kasabanın şap madenleri bakımından daha zengin olduğunu bu nedenle şap üretimi ve ticaretinin giderek kapitalist bir ivme kazandığını belirtti. Foça şaplarının bunu işleten Cenevizlilere çok büyük kazançlar sağladığını da vurguladı.
Fatih’in İstanbul’u aldıktan sonra 15 Kasım 1455’te Yeni Foça’yı, 24 Aralık 1455’te de Eski Foça’yı Osmanlı topraklarına kattığını hatırlatan Arıkan, Foça halkının bir kısmının bu dönemde İstanbul’a sürüldüğünden bahsetti. Buna karşılık Menemen, Aydın kazaları ve köylerinden de yerli halkın buralara getirilerek yerleştirildiğini belirtti. Osmanlı egemenliğinin Doğu Akdeniz’de kökleşmesi ile birlikte bütün liman ve iskeleler de İstanbul’a bağımlı hale geldi. Ve bunlar büyük ölçüde İstanbul’un gereksinimini karşılayan birer ihraç limanına dönüştüler. 17. Yüzyılda İzmir’in ticari olarak yükselmesi bölgenin önemini daha da arttırdığını söyleyen Arıkan 17. Yüzyılda Girit’in kuşatılmasının Foça’yı ön plana çıkardığını belirtti. Bu dönemde kale önünde savaşlar oldu ve Foça Kalesi de bundan büyük zarar gördü.
Foça’nın sık sık oluşan depremlerde ağır kayıplar verdiğini belirten Arıkan 1709 depreminde surların tamamen tahrip olduğunu ve Fatih Camii’nin de kubbesi çöktüğünü belirtti. Arıkan Bu tür depremlerin sık sık olduğunun da altını çizdi. Foça nüfusunun 18. Yüzyıldan başlamak üzere kalenin dışına yayılmaya başladığını ve bu durumun zaman içerisinde arttığını vurguladı. Bugün kale dışında yapılan evlerin üzerlerindeki tarihlerin bize bu konuda bir fikir verdiğini belirtti.
