‘Cenevizlilerden Kanuni Sultan Süleyman’a Foça’
Cenevizlilerden Kanuni Sultan Süleyman’a Foça başlığı altında Prof. Dr. Ömer Özyiğit’in İzmir Sanat’ta gerçekleştirdiği söyleşinin moderatörlüğünü Prof. Dr. Zeki Arıkan yaptı.
Özyiğit söyleşisinde -daha önce birçok defa ele alındığı için- Antik Foça kentinin genel özelliklerini değil kent surları ve restorasyonu gerçekleştirilen yapıları ele aldı.
Özyiğit söyleşisine İzmir’in yaklaşık 70 km kuzeyinde yer alan Foça’nın adının foklardan geldiğini hatırlatarak başladı. Bugün modern yerleşimin altının tamamında antik bir kentin yattığını söyleyen Özyiğit bu özelliğinden dolayı antik kentte çalışma yapmanın oldukça zor olduğunu vurguladı.
M.Ö. 6. Yüzyılın başlarında görülen 7-8 km’lik sur duvarlarına bakıldığında antik Foça kentinin o dönemin dünyada en gelişmiş kentlerden biri olduğu ve ilk surlara 1992’de Maltepe Tümülüs dolgusunun içerisinde rastlandığı dile getirildi. Ünlü tarihçi Herodot’un kitabına da konu olan surlar büyük ve yontulmuş taşlardan yapılmıştır. Bu surların günümüzde onarımı da yapılmıştır. Bu duvarların işçiliği Athena Tapınağı’nın podyum duvar işçiliğiyle benzerlik gösterir. Prof. Dr. Ekrem Akurgal tarafından ortaya çıkarılan bu surların tapınakla çağdaş olduğu tespit edilmiştir.
Özyiğit 1992 yılındaki çalışmalarda kent kapısının da ortaya çıkarıldığını ve bu bölgede büyük bir çatışmanın izlerine rastlandığını belirtti. Kapının ahşap kısımlarının yanık olduğunu, mancınık ve ok uçlarıyla saldırıya uğrandığının tespit edildiğini belirtti. Bu saldırının Pers saldırısı olarak tahmin edildiğini belirten Özyiğit, M.Ö. 546 yılına ait bulunan mancınık güllesinin de bulunan en eski mancınık güllesi olduğunun altını çizdi.
Antik kentin surları yarımadanın etrafını çevreler ancak her yeri ortaya çıkarılmamıştır. Bu dönem yapılan kent duvarları Bizans dönemine kadar ayakta kalmıştır. Ancak Bizans döneminde yapılan surlar toprak harçla yapılmış dayanıksız surlardır. Özyiğit bu nedenle bu surların uzun dönem ayakta kalamadığını belirtti.
Antik kentteki restorasyonlara da değinen Özyiğit Liman Kutsal Alanı’nda yapılan çalışmalardan bahsetti. Harç ve dönem analizleri yapılarak projelendirilen restorasyon çalışmaları 2012’de İzmir Büyükşehir Belediyesi ve Foça Belediyesi’nin katkılarıyla başlamıştır. Restorasyon ilkelerinin ayrıntılarına da değinen Özyiğit daha önceki onarımlarda çimento kullanılmasını eleştirerek yeni onarımlarda kireç ve horosan harcının tercih edildiğini ve böylece daha sağlıklı çalışmalar yapıldığını vurguladı.
